Στανισλάφσκι: τέχνη και πολιτική (ο πρωτοπόρος Γκόρκι)

Κονσταντίν Στανισλάφσκι

«Η ορμή της επανάστασης που γεννιόταν έφεραν στη σκηνή μια σειρά από έργα που αντανακλούσαν  το γενικό πνεύμα της εποχής: δυσαρέσκεια, ανταρσία, ανάγκη για ήρωες που είχαν το θάρρος να  πουν την αλήθεια.
Η λογοκρισία και η αστυνομία ενεδρεύουν παντού και πάντα: το κόκκινο μολύβι περνούσε όλα τα κείμενα, διαγράφοντας και τις πιο αδύνατες νύξεις που θα μοπορούσαν να διαταράξουν τη δημόσια τάξη. Οι αρχές φοβόντουσαν μη μεταβληθεί το θέατρο σε πολιτική εξέδρα γιατί τέτοιες απόπειρες είχαν κιόλας γίνει.

Η πολιτική προπαγάνδα και η τέχνη δεν συμβιβάζονται. Η τέχνη μαραίνεται όταν της φορτώσει κανείς ιδέες καιροσκοπικές. Στην τέχνη η πολιτική πρέπει να μεταβληθεί σε αυθόρμητη σύλληψη, σε συναίσθημα, σε αυθεντικό ενθουσιασμό που θάναι σαν μια δεύτερη φύση του συγγραφέα και μ' αυτή και μόνο θα ταυτιστεί με τη σειρά του το πνεύμα του ηθοποιού, ο ρόλος του, όλο του το έργο (...). Κι ο θεατής θα βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, θα πλάσει ο ίδιος την πολιτική του άποψη πάνω στο σ' αυτό που είδε στο θέατρο. Το σωστό συμπέρασμα θα μορφοποιηθεί από μόνο του μέσα στο νου του.

Αυτός είναι ένας απαραίτητος όρος για τη μεταφορά στο θέατρο έργων πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου. Πόσο υπήρχε όμως σε εμάς;

Στανισλάφσκι - Γκόρκι

Ο εμπνευστής και δημιουργός του παραπάνω θεατρικού είδους ήταν στο ρώσικο θέατρο ο Μαξίμ Γκόρκι.





Ξέραμε πως αυτόν τον καιρό έγραφε δυο έργα, το ένα με τον τίτλο "Οι μικροαστοί" και το άλλο "Στο βυθό", έργα που τράβηξαν το ενδιαφέρον μας από την αρχή γιατί παρουσιάζουν τη ζωή αυτών των ξεπεσμένων διανοούμενων που ο Γκόρκι αγαπούσε τόσο και στους οποίους χρωστά τη δόξα του. 

Η ζωή των ναυαγισμένων της ζωής δεν είχε μέχρι τότε παρουσιαστεί από τη ρώσικη σκηνή και γι΄αυτό εκείνη την εποχή ό,τι προερχόταν από τα χαμηλά στρώματα εβθουσίαζε το κοινό.

Ήταν μια εποχή ανάσταστη κι ανήσυχη. Η αστυνομία και η λογοκρισία παρακολουθούσαν κάθε βήμα του Θεάτρου Τέχνης γιατί το καινούριο μας ρεπερτόριο μάς είχε τοποθετήσει στην πρωτοπορία. Ο Γκόρκι ο ίδιος ήταν κάτω από συνεχή αστυνομική παρακολούθηση.»

 από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου