Κυβέλη Αδριανού, μια περιπέτεια

Γύρω στα 1890 η Μαρία Αδριανού βρίσκει ένα κοριτσάκι που έχει στο λαιμό του κρεμασμένο ένα μενταγιόν με χαραγμένο το όνομα Κυβέλη. Συμβουλεύεται την οικογένεια Λεονάρδου, στο σπίτι της οποίας δουλεύει κι εκείνη της προτείνει να το παραδώσει στο Βρεφοκομείο Αθηνών για να μπορέσει να το υιοθετήσει.

Η ακριβής ημερομηνία γέννησης του παιδιού δεν είναι σίγουρη, μάλλον γεννιέται στη Σμύρνη ανάμεσα στο 1884 και το 1888.


Κυβέλη Αδριανού
(από Τόπος Θεάτρου)

Η Μαρία Αδριανού και ο σύζυγός της Αναστάσης υιοθετούν, τελικά, το κοριτσάκι και παρά το ότι είναι άνθρωποι φτωχοί, ο πατέρας δουλεύει ως παπουτσής στο υποδηματοποιείο του "Μπέη", η μικρή Κυβέλη μεγαλώνει άνετα με τη βοήθεια της οικογένειας Λεονάρδου.

Το ζεύγος Λεονάρδου έχει χάσει ένα γιο στη Βραζιλία και η παρουσία του παιδιού είναι σημαντική. 'Ετσι, η Κυβέλη από τον Άγιο Παντελεήμονα, όπου μένουν οι θετοί γονείς, βρίσκεται συχνά στην Πλάκα, στο σπίτι της οικογένειας Λεονάρδου.

Εκεί τη συναντά το Μάρτη του 1901 ο καθηγητής ορθοφωνίας Μ. Σιγάλας και διακρίνει το θεατρικό ταλέντο του παιδιού. Αφού της παραδίδει μαθήματα, την παρουσιάζει στην επίδειξη των μαθητριών του, στην αίθουσα του συλλόγου "Παρνασσός", και η μικρή μοιράζεται το πρώτο βραβείο με τη Θεώνη Δρακοπούλου, την ποιήτρια Μυρτιώτισσα.


Κυβέλη
(από ΚΥΒΕΛΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥ fb)

Η Κυβέλη έχει αποφοιτήσει από το παρθεναγωγείο "Χιλλ" και οι γονείς της σχεδιάζουν να τη στείλουν σε μια καπελού για να μάθει την τέχνη. Γρήγορα όμως συνειδητοποιούν πως "είχε το διάολο μέσα της για το θέατρο", όπως χαρακτηριστικά αποφαίνεται η μητέρα!

Έτσι, αρχίζει να φοιτά στη Δραματική Σχολή του Βασιλικού Θεάτρου, όμως το Σεπτέμβρη του 1901 η σχολή κλείνει και η Κυβέλη βρίσκεται στη Νέα Σκηνή που μόλις έχει ιδρύσει ο πρωτοπόρος Κωνσταντίνος Χρηστομάνος.

Η Κυβέλη είναι για τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο η μούσα του:

"Το πλάσμα μου αυτό, το περισσότερο ιδικόν μου, παρά εάν ήτο κόρη μου, αφού έκαμεν ιδικά του και την φωνήν μου, και τας κινήσεις, και τον εσωτερικόν ρυθμόν της υποστάσεώς μου" γράφει σε επιστολή του.

Την ίδια χρονιά κάνει την πρώτη της θεατρική και πρωταγωνιστική, εμφάνιση σε μια έκτακτη θεατρική παράσταση, στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, ως Ιουλιέτα στο έργο του Σέξπιρ.



(από το Ινστιτούτο Κυβέλη)

Τα επόμενα χρόνια, τα λίγα, τέσσερα, που αντέχει η Νέα Σκηνή, η Κυβέλη είναι η πρωταγωνίστριά της (μαζί με την Ειμαρμένη Ξανθάκη).

Η Κυβέλη στη Νέα Σκηνή.
(από ΚΥΒΕΛΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥ fb)

Είναι ο κακόμοιρος στην "Αρλεζιάνα" του Αλφόνς Ντοντέ, η θεραπαίνιδα στην "Άλκηστη" του Ευριπίδη, η Εδβίγη, στην "Αγριόπαπια" του Ίψεν, η θεατρινούλα στη "Λοκαντιέρα" του Γκολντόνι κ.ά.

Οι ερμηνείες, οι περισσότερες σε έργα που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στην Ελλάδα, κερδίζουν θεατές και κριτικούς.

Μετά τη διάλυση της Νέας Σκηνής η Κυβέλη, ο Μήτσος Μυράτ, ο Νέστωρ Παλμύρας συγκροτούν θίασο με συνθιασάρχη τον Κωνσταντίνο Σαγιόρ και ανεβάζουν μπουλβάρ, αλλά και μερικά πιο "πικάντικα" για την εποχή έργα. *


(από το Έθνος)

Ρωμαίος σε εκείνη την πρώτη της παράσταση ήταν  ο Μήτσος Μυράτ. Ο νεαρός ηθοποιός, γοητευμένος από την ομορφιά και το ταλέντο της Κυβέλης, την πολιορκεί και τελικά την παντρεύεται, το 1903, και αποκτούν το 1905 δυο παιδιά, τη Μιράντα και τον Αλέξανδρο. Ο γάμος κρατά πολύ λίγο, ως το 1906.

"Είστε τα παιδιά και τα εγγόνια του άντρα που μισούσα" λέει αργότερα στις εγγονές της.

Στα 1906, λοιπόν, γνωρίζεται με έναν εύπορο νέο, τον Κώστα Θεοδωρίδη, φλερτάρουν και φεύγουν μαζί για το Παρίσι. Η Κυβέλη αφήνει σύζυγο και παιδιά και στην Αθήνα ξεσπά σκάνδαλο!

Στο Παρίσι αποκτά και τη δεύτερη κόρη της, Αλίκη (Θεοδωρίδη - Νορ), βλέπει θέατρο και σχεδιάζει τα επόμενα καλλιτεχνικά βήματά της, τα οποία μοιράζεται με το θεατρώνη Θηβαίο:

(από Hellenica World)

"Διάλεξα δυο μονόπρακτα και θά 'θελα να αρχίσω μ' αυτά. Στο ένα πρωταγωνιστεί ένα αγόρι 17 χρονών και στο άλλο ένα κοριτσάκι 16 χρονών ζωηρό. Νομίζω πως η αντίθεση των δύο αυτών ρόλων θα αποτελέσει ένα κίνητρο που θα ελκύσει τον κόσμο. Με μια καλή ρεκλάμα, μόλις τριών - τεσσάρων ημερών, που θα πέσει σα μπόμπα.

Επίσης, μόλις έρθω να μου κάνω ένα σκίτσο του αγοριού, που θα 'μαι ντυμένη σα μάγκας, με κόκκινα άγρια μαλλιά. Την περούκα και τα ρούχα θα τα φέρω μαζί μου από 'δω." του γράφει το 1907.

Όταν επιστρέφουν στην Αθήνα, οι εφημερίδες γράφουν:

"Τω καιρώ εκείνω υπήρχε γυνή τις ονόματι Κυβέλη"... "Και εγκαταλείψασα τον σύζυγο και τα τέκνα, μετέβη μετά του ερωμένου αυτής εις Παρισίους. Και επανακάμψασα εκείθεν μετά από δέκα μήνες, καλεί σήμερον το φιλοθεάμον κοινόν ίνα και πάλιν θαυμάση αυτήν"... "Αλλ' ω άνθρωποι, διατί αυτή η εκστρατεία προς διαπόμπευσιν, και η αντίπαλος εκστρατεία προς θαυμασμόν και συγγνώμην;"
 

Το καλοκαίρι του 1907 επανεμφανίζεται στο θέατρο με την "Κοκκινότριχα" του Ζιλ Ρενάρ, τον πρώτο ρόλο αγοριού που της χαρίζει μεγάλη επιτυχία.

(από το Ινστιτούτο Κυβέλη)

Με τη βοήθεια του Κώστα Θεοδωριδη ιδρύει δικό της θίασο. "Τα περισσότερα έργα που ανέβασε ήταν έξυπνα, διασκεδαστικά σκηνικά παιχνίδια, όπου κυριαρχούσε η συμβατική αστική ηθική, οι συζυγικές απιστίες και η κομψότητα του διαλόγου. Έτσι, τα συγγραφικά γαλλικά δίδυμα του μπουλβάρ (Ντε Φλερ και Καβαγιέ, Γκαβώ και Μπερ, Μπισσόν και Τριαρέ κ.ά.) τροφοδότησαν για πολλά χρόνια το θίασο." *

Το 1907 η ερμηνεία της στη "Νόρα" του Ίψεν, με παρτενέρ το Νίκο Παπαγεωργίου, αφήνει τις καλύτερες εντυπώσεις και ακολουθει την Κυβέλη σε όλη την καριέρα της.

Γράφει ο Άγγελος Τερζάκης:

"Έμενες άναυδος, ξέροντας ότι η Κυβέλη είναι πια ολοκληρωμένη γυναίκα. Εκείνο που πρωτοεμφανιζόταν στο βάθος της σκηνής, στη μεσιανή πόρτα, ήταν ένα κοριτσάκι άγουρο, μικρόσωμο, ξυπόλητο, κουρελιάρικο, μόλις να το πιάνει το μάτι σου. Πώς είχε κατορθώσει να γίνει έτσι; Κρατούσε στο δεξί ένα μεγάλο μήλο, το δάγκωνε κατάσαρκα, και σύγχρονα έξυνε με τη μια της γάμπα την άλλη γάμπα. Είχε ξεσηκώσει όλα τα απλοϊκά καμώματα αλήτισσας, τα έκανε αλήθεια επί σκηνής, Τέχνη."

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Το 1908 ζητά από το Γρηγόριο Ξενόπουλο να διασκευάσει τον "Κόκκινο βράχο". Η ενσάρκωση της ηρωίδας του, της Φωτεινής Σάντρη, από την Κυβέλη αποτελεί μεγάλο καλλιτεχνικό γεγονός, που συνοδεύει την πρωταγωνίστρια και τα επόμενα χρόνια.

Η επιτυχία οδηγεί το Γρηγόριο Ξενόπουλο, τον Παντελή Χορν και το Σπύρο Μελά να γράφουν για την Κυβέλη ρόλους μικρών κοριτσιών.

Ο Ξενόπουλος θα παραμείνει σταθερός τροφοδότης του θιάσου της για τα επόμενα είκοσι χρόνια, δίνοντάς ένα έργο το χρόνο.

Σημαντική και μακρόβια είναι και η συνεργασία της με τον Παντελή Χορν, με τον οποίο συνδέεται φιλικά και βαφτίζει το γιου του συγγραφέα, Δημήτρη Χορν.

Ο Σπύρος Μελάς εμπνέεται από την πρωταγωνίστρια κι εκείνη τον καθιερώνει.

Το 1910 παρουσιάζει την "Αντιγόνη" του Σοφοκλή στη Σμύρνη, στο Κάιρο, στην Αλεξάνδρεια, στην Αθήνα.

Η Κυβέλη παρουσιάζει επίσης νεοελληνικά έργα των Αλέκου Λιδωρίκη, Θεόδωρου Συναδινού κ.ά.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Σταθερές επιλογές του θιάσου της παραμένουν τα μπουλβάρ, οι φάρσες και τα νεοελληνικά έργα, ωστόσο το 1911 οργανώνει φιλολογικές βραδιές και με τη βοήθεια του Θωμά Οικονόμου ανεβάζει έργα ποιοτικού ρεπερτορίου.







Επιλέγει κυρίως έργα του Ίψεν (επαναλαμβάνει τη "Νόρα" και παρουσιάζει την "Αγριόπαπια" με μεγάλη εισπρακτική επιτυχία), αλλά και του Τολστόι ("Ανάσταση"), του Σνίτσλερ ("Κοντέσσα Μήτση και εύθυμοι σύζυγοι"), του Χάουπτμαν ("Έλγα"), του Πιραντέλλο (το 1914 παρουσιάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη "Μέγγενη"),  του Ουάιλντ ("Φλωρεντινή τραγωδία", "Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι", "Ο ιδανικός σύζυγος"), του Στρίντμπεργκ ("Μητρική στοργή", "Η πιο δυνατή").

Μια από τις ερμηνείες της που ξεχωρίζει είναι αυτή στο "Κουρέλι" του Ντάριο Νικοντέμι (1915).

Ακούστε (με κλικ στο εικονίδιο) την "Εχθρά" του Ντάριο Νικοντέμι, από ηχογράφηση του 1961, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Μπούχλη.

Παίζουν: Κυβέλη, Νίκος Τζόγιας, Αθανασία Μουστάκα, Γιάννης Αποστολίδης, Άρης Μαλλιαγρός, Έλλη Βοζικιάδου, Τάκης Βουλαλάς, Πόπη Παπαδακη, Κώστας Παπαγεωργίου, Νέλη Ρούμπου, Μιχάλης Παπαδάκης, Μαρία Δημητριάδου.

Ο θίασος της Κυβέλης στην Κωνσταντινούπολη.
(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

 

Την ίδια εποχή με την Κυβέλη, μια άλλη ηθοποιός, η Μαρίκα Κοτοπούλη, προερχόμενη από τη Δραματική Σχολή του Βασιλικού Θεάτρου, πρωταγωνιστεί στα θεατρικά τεκτενόμενα της Αθήνας. Δεν θα μπορούσε κανείς να αναφερθεί στην Κυβέλη, χωρίς να κάνει μνεία και για την Κοτοπούλη. Η επιτυχία της μιας καθορίζεται σε σύγκριση με την επιτυχία της άλλης.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Κάνουν παράλληλες πρεμιέρες με τα ίδια έργα και επιδίδονται σε αγώνα δρόμου για να πάρουν τα θεατρικά κείμενα από τους Έλληνες συγγραφείς.

Οι θεατές συχνά προκαλούν επεισόδια, καθώς οι βενιζελικοί παρακολουθούν φανατικά την Κυβέλη και οι αντιβενιζελικοί την Κοτοπούλη. Τα έντονα πολιτικά πάθη της εποχής μεταφέρονται παντού και ο  ανταγωνισμός των δύο ηθοποιών παίρνει διαστάσεις θεατρικού εμφυλίου!

Το 1917, στα Νοεμβριανά, η Κυβέλη, συλλαμβάνεται και οδηγείται στο Φρουραρχείο και τελικά εγκαταλείπει την Ελλάδα, αφού οι φιλοβασιλικοί κατεβάζουν το όνομά της από τη μαρκίζα του θεάτρου και της απαγορεύουν να παίζει.

Αλέξανδρος και Κυβέλη.
(από το Έθνος)

Πηγαίνει στο Παρίσι. Εκεί σπουδάζουν τα παιδιά της. Ο Αλέξανδρος αρχιτέκτονας και η Αλίκη στο ωδείο.

Το 1920 βρίσκεται με το θίασό της στη Χίο. Ο Χορν την πληροφορεί πως η λογοκρισία απαγόρευσε κάποια από τα έργα που θα ανεβάσουν, για να κατευναστούν τα πολιτικά πάθη. Υπεύθυνος γι΄αυτό είναι ο Γιώργος Παπανδρέου, ο διοικητής Αιγαίου.

Κυβέλη και Παπανδρέου.
(από anemourion)

Η συνάτησή τους αποβαίνει μοιραία. Θα ερωτευτούν και θα ξεκινήσουν μια παράνομη σχέση. Ο Παπανδρέου είναι παντρεμένος με τη Σοφία Μινέικο κι έχουν μόλις αποκτήσει το γιο τους, τον Αντρέα. Η Κυβέλη χωρίζει από το Θεοδωρίδη, μα εκείνος συνεχίζει (και θα συνεχίσει μέχρι το θάνατό του) να στηρίζει εκείνη και τα παιδιά της, να είναι διευθυντής του θιάσου της, να διατηρεί τα επόμενα χρόνια ακόμα και τρεις θιάσους της ηθοποιού.

 "Αν δεν είχα συναντήσει το Γιώργη δεν θα είχα μάθει ποτέ τι πράγμα είναι ο έρωτας" εξομολογείται η Κυβέλη και απαντώντας στο τι την γοήτευσε στον Παπανδρέου "Ήξερε απ' έξω το Γρυπάρη. Όπως κι εγώ..."

Στις επιστολές που ανταλλάσσουν (και τις οποίες η Κυβέλη συχνά υπογράφει ως Ανθή, από το ομώνυμο έργο του Αντρέγιεφ, που είναι μια ακόμα μεγάλη της επιτυχία) φαίνεται πως τους συνδέουν και οι πολιτικές πεποιθήσεις τους.

Γιώργος και Κυβέλη.
(από anemourion)

Το 1928 αποκτούν ένα αγόρι, το Γιώργο. Είναι το στερνοπούλι της και η Κυβέλη του έχει ιδαίτερη αδυναμία.

Από το 1923 στους θιάσους της εμφανίζονται, σε ρόλους με τους οποίους έχει κάνει επιτυχία στο παρελθόν, εμφανίζονται οι κόρες της Μιράντα Μυράτ και Αλίκη Θεοδωρίδη.

Το 1926 παντρεύεται με τον Παπανδρέου.

(από senile decay)

Το 1932 ανοίγει το Εθνικό Θέατρο, γεγονός που οδηγεί τις δύο πρωταγωνίστριες, Κυβέλη και Κοτοπούλη, να συνασπιστούν για να αντιμετωπίσουν το αντίπαλο δέος! Ο θίασος τους αποτελεί καλλιτεχνικός γεγονός.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Παρουσιάζουν τη "Μαρία Στιούαρτ" του Σίλερ, "Το επάγγελμα της κυρίας" του Μπέρναρ Σο, τη "Βροχή" του Σόμερσετ Μομ, το "Σαββατοκύριακο" του Νόελ Κόουαρντ και νεοεληνικά έργα.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Το 1933 οι δυο πρωταγωνίστριες συνεργάζονται και στον κινηματογράφο. Εμφανίζονται και οι δύο στον "Κακό δρόμο", μια διασκευή της ομώνυμης νουβέλας του Γρηγόριου Ξενόπουλου. Τα γυρίσματα της ταινίας γίνονται στην Κωνσταντινούπολη.

Από το 1934 και μετά η Κυβέλη, όπως επιθυμεί ο Παπανδρέου, εγκαταλείπει το θέατρο και τον ακολουθεί, όπου τον οδηγεί η πολιτική επικαιρότητα, μέχρι και τη Μέση Ανατολή, όπου ο Παπανδρέου δραπετεύει και ηγείται της εξόριστης κυβέρνησης.

Γιώργος, Κυβέλη και Γιώργος.
(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Τα επόμενα χρόνια αφιερώνεται στο γιο της, το Γιώργο, που αντιμετωπίζει προβλήματα με την υγεία του και μένει μαζί του στην Ευρώπη. Σιγά - σιγά Κυβέλη και Παπανδρέου απομακρύνονται και η Κυβέλη, όταν αντιλαμβάνεται ότι υπάρχει κι άλλη γυναίκα στη ζωή του Παπανδρέου, του ζητάει να χωρίσουν. Η σχέση τους τελειώνει το 1949, αν και δεν παίρνουν ποτέ διαζύγιο.

(από το αρχείο του Ε.Λ..Ι.Α)

Το 1950 η Μαρίκα Κοτοπούλη την ενθαρρύνει να ανέβει ξανά στη σκηνή, αλλά και της δίνει γη και ύδωρ για να συμμετάσχει στο δικό της θίασο, στην παράσταση που ετοιμάζει, "Τα παιδιά του Εδουάρδου"! Έτσι, το καλοκαίρι, η Κυβέλη επιστρέφει στο θέατρο με το ρόλο της μάνας Ντενίζ.

"Κοντέσα Βαλέραινα" του Γρ. Ξενόπουλου,
Εθνικό Θέατρο, 1953,
σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού.
Από αριστερά:
Κυβέλη (Βαλέραινα), Τιτίκα Νικηφοράκη (Τασία).
(από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου)

Από το 1951 εργάζεται με το Εθνικό, στο οποίο ενσαρκώνει ακόμα μια ηρωίδα του Γρηγόριου Ξενόπουλου, την Κοντέσσα Βαλέραινα, κι αυτή με μεγάλη επιτυχία, τόση που το έργο επαναλαμβάνεται τα επόμενα χρόνια.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

"Αληθινά είναι περίεργο αυτό που μου συμβαίνει με τον Ξενόπουλο. Έπαιζα όλα τα κοριτσάκια του, που είχε γράψει για μένα και τα 'παιζα βέβαια με μεγάλη επιτυχία, αυτό είναι γνωστό, αλλά έπαιξα κι ένα έργο του που δεν το ξέρει, δεν το υποπτευότανε, για γριά. Πού να φανταστεί ότι το κοριτσάκι το τότε, η Φωτεινή Σάντρη, η Μονάκριβη, θα έφτανε να παίξει την Κοντέσσα Βαλέραινα με τέτοια επιτυχία."

 Το 1954 ηχογραφεί την "Τρελή του Σαγιό" του Ζαν Ζιροντού, σε μετάφραση και διασκευή του Μίνωα Βολανάκη.

Παίζουν και οι: Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Μιράντα Μυράτ, Παντελής Ζερβός, Ρίτα Μυράτ, Χρήστος Τσαγανέας, Μαρία Αλκαίου, Λυκούργος Καλλέργης, Βάσω Μεταξά, Γκίκας Μπινιάρης,

Γιώργος Λευτεριώτης, Κώστας Παππάς.

Γιγαντοαφίσα του Γιώργου Κονζούνη.
(από anemourion)

Το 1956 κάνει τη δεύτερη και τελευταία κινηματογραφική της εμφάνιση στην "Άγνωστο", μια ταινία βασισμένη στο θεατρικό έργο του Αλεξάντερ Μπισόν.

Από το 1962 συνεργάζεται και με το νεοσύστατο Κ.Θ.Β.Ε παίζοντας στο "Ματωμένο γάμο" του Λόρκα ( μάλιστα το σκηνοθετεί), στο "Νησί της Αφροδίτης" του Αλέξη Πάρνη κ.ά.

"Η καλή κυρία", 1953.
Πάνω (από αριστερά):
Αλέξης Σολομός, Έλλη Ξανθάκη, Μιράντα Μυράτ, Ρίτα Μυράτ.
Κάτω (από αριστερά):
Κυβέλη, Μάνος Κατράκης, Αλίκη Γεωργούλη.
(από ΚΥΒΕΛΗ ΑΔΡΙΑΝΟΥ fb)

Συμμετέχει επίσης και σε ελεύθερους θιάσους: της Κατερίνας, των Λαμπέτη - Παππά - Χορν. Το 1951, με το Θυμελικό Θίασο του Λίνου Καρζή, ερμηνεύει το μοναδικό αριστοφανικό ρόλο στην καριέρα της, τη Λυσιστράτη, στο Ηρώδειο.

(από το αρχείο του Ε.Λ.Ι.Α.)

Το 1958 παίζει τη "Μάνα κουράγιο" του Μπρεχτ, με το θίασο της κόρης της Αλίκης, η οποία υποδύεται την Κατερίνα.

Το 1967 κάνει την τελευταία της θεατρική της εμφάνιση με το "Μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας", στα εγκαίνια του Δημοτικού Θεάτρου της Λευκωσίας.

Ακούστε "Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας" (ηχογράφηση του 1954) με τους Κυβέλη, Νίκο Τζόγια, Νέλλη Αγγελίδου, Τάκη Βουλαλά, Αθανασία Μουστάκα, Πέτρο Λοχαΐτη.
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μπούχλης.

"Ο γλάρος" του Άντον Τσέχωφ, Εθνικό Θέατρο, 1957.
Από αριστερά:
Λυκούργος Καλλέργης (Ευγένιος Σεργέγεβιτς Ντορν),
Κυβέλη (Ειρήνη Νικολάγιεβνα Ζαρέτσναγια),
Δέσπω Διαμαντίδου (Πωλίνα Αντρέγιεβνα),
Βάσω Μανωλίδου (Νίνα Νικολάγιεβνα Ζαρέτσναγια),
Θάνος Κωτσόπουλος (Μπόρις Αλεξέγιεβιτς Τριγκόριν).
(από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου)
 

Το 1968 πεθαίνει ο Γιώργος Παπανδρέου και η δικτατορία της ζητά "να αποδεχθεί την κηδεμόνευση του νεκρού προσφέροντας επίσημη κηδεία δημοσία δαπάνη. Η Κυβέλη αρνείται και διεκδικεί οικογενειακή κηδεία, αναλαμβάνοντας η ίδια τα έξοδα."

Μιράντα Μυράτ και Κυβέλη.
(από το Έθνος)

Πεθαίνει στις 26 Μάη του 1978. Δίπλα της παιδιά, εγγόνια, δισέγγονα και τρισέγγονα!

Πού στήριξε τη μακρόχρονη πορεία της;
"Στην πίστη μου και την αφοσίωσή μου για το θέατρο. Και στην αξιοπρέπεια απέναντι της τέχνης και απέναντι του απρόσωπου, μα τόσο επιβλητικού κοινού."

διαβάστε:

Κυβέλη - Ινστιτούτο

Κυβέλη - Παπανδρέου ένας μεγάλος έρωτας
Κυβέλη: η μούσα των κλασικών

Μια μύστις με στόφα πρωταγωνίστριας 
Μια "άγνωστος" στον "κακό δρόμο"
Ο κακός δρόμος
Η Κυβέλη του μύθου

δείτε:

Υπερκινητικός δάσκαλος - Κυβέλη
"Το μυστικό της Κοντέσσας Βαλέραινας" - audio
"Η τρελή του Σαγιό" - audio
"Η εχθρά" - audio
"Η άγνωστος"