το ΘΕΑΤΡΟ: Το θέατρο στη δικτατορία

Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2013

Το θέατρο στη δικτατορία

"Λόγω της δημιουργηθείσης εκρύθμου καταστάσεως από του μεσονυκτίου ο στρατός ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας"...

Ο Γιώργος Κάρτερ εξιστορεί τα σημαντικότερα γεγονότα της περιόδου 1967-1974.

Το ηχητικό ντοκουμέντο κυκλοφόρησε το 1975.

Ακούστε ολόκληρο το δίσκο εδώ.

"Μεταξύ των πρώτων εφτά χιλιάδων που πιάστηκαν τη νύχτα του πραξικοπήματος, ήταν πολλοί οι καλλιτέχνες και οι πνευματικοί άνθρωποι μεταξύ των οποίων οι ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Βασίλης Ρώτας και ο ηθοποιός Τζαβαλάς Καρούζος. Πολλοί ηθοποιοί κόβονται από τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και αντικαθίστανται από φίλους της χούντας." *

"Η δικτατορία του 1967 βρήκε το θέατρο στην Ελλάδα σε μια κρίσιμη καμπή. Ήταν ακριβώς η εποχή που, εν μέσω μιας ανάπηρης δημοκρατίας, έκανε προσπάθεια να χειραφετηθεί από τη συντηρητική εκδοχή του και να περάσει σε ένα στάδιο διαφορετικής, νέας, πρωτοπόρας έκφρασης." γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος.
"Την παντοδυναμία του συντηρητικού αισθητικά Εθνικού Θεάτρου είχε ήδη αμφισβητήσει ο Κάρολος Κουν με το Θέατρο Τέχνης, προτείνοντας εναλλακτικό θεατρικό μοντέλο.
Η ίδρυση του «Θεάτρου της Νέας Ιωνίας» σε μια φτωχική συνοικία της Αθήνας, όπου ανεβαίνουν νέοι Έλληνες συγγραφείς, αποτέλεσε άλλη μια γενναία κατάκτηση της «άλλης» αντίληψης για την τέχνη του θεάτρου.
Το 1967 ο Μάνος Κατράκης ανεβάζει το θρυλικό «Καληνύχτα Μαργαρίτα» του Γεράσιμου Σταύρου.
Το θεατρικό ζευγάρι Αλέκος Αλεξανδράκης - Αλίκη Γεωργούλη ανεβάζουν Αρμπούζοφ, συμμετέχουν σε πορείες ειρήνης και δημοκρατικά συλλαλητήρια και αγωνίζονται μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία του θεάτρου που ήταν ενταγμένη στην Αριστερά. Να μνημονεύσουμε και τους Λυκούργο Καλλέργη, Τζαβαλά Καρούζο, Αιμίλιο Βεάκη, Ασπασία Παπαθανασίου, κ.ά.

Η αρχή της νέας πορείας, λοιπόν, του θεάτρου, μέσα σε ένα περιβάλλον κοινωνικών διεκδικήσεων και αγώνων για τη δημοκρατική ομαλότητα, ανακόπτεται. Η δημοκρατία ανατρέπεται, η λογοκρισία θερίζει και οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις, οι εξορίες και τα βασανιστήρια είναι στην πρώτη γραμμή. Οι περιπτώσεις των Τζαβαλά Καρούσου, της Κίττυς Αρσένη και του Περικλή Κοροβέση είναι από τις πιο γνωστές. Παγωμένος και κυνηγημένος ο κόσμος του θεάτρου, συνέρχεται γύρω στο 1970." *

Βασίλης Μεσολογγίτης Στέφανος Ληναίος

Από τις πρώτες ενέργειες της δικτατορίας είναι και η διάλυση του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (που έχει αναπτύξει έντονη δράση τα προηγούμενα χρόνια υπερασπιζόμενη τα δικαιώματα των ηθοποιών). Ο Βασίλης Μεσολογγίτης, ο μακροβιότερος του Σ.Ε.Η. και ο Στέφανος Ληναίος, γενικός γραμματέας, παύονται.

"Στα χρόνια της δικτατορίας, χρόνια κλειστής δουλειάς και άρνησης συμμετοχής σε κρατικές εκδηλώσεις ή φεστιβάλ, το Θέατρο Τέχνης ανεβάζει έργα όπως:
τον «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ, το «Παιχνίδι της Σφαγής» του Ιονέσκο, την «Οπερέτα» του Γκομπρόβιτς, το «Τέλος του Παιχνιδιού» και το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ." *

Τον πρώτο κιόλας χρόνο της χούντας ιδρύεται η Επιτροπή Ελέγχου Θεατρικών Έργων. Κάθε θίασος είναι υποχρεωμένος να δώσει εκ των προτέρων όλα τα στοιχεία της παράστασης που πρόκειται να ανεβάσει.

Η προληπτική λογοκρισία της χούντας στοχεύει σε κείμενα "δυνάμενα να διαταράξουν την δημόσιαν τάξιν", που υπονομεύουν "τας υγιείς κοινωνικάς παραδόσεις του Ελληνικού λαού και τα πατροπαράδοτα ήθη κι έθιμά του"...

"Απεφασίσθη ότι μεγάλη συμβολή στην διαφθορά του ελληνικού λαού είχαν 1046 έργα των κάτωθι: Ευριπίδη, Σοφοκλή, Αισχύλου, Αριστοτέλη, Αριστοφάνη, Ζαν Πωλ Σαρτρ, Τόμας Μαν, Έλιοτ, Αμπέρ Καμύ, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Κώστα Βάρναλη, Γιάννη Ρίτσου, Σολόχωφ, Ηλία Ερεμπουργκ, Χόρχε Αμάντο, Τζώρτζ Φίνλεϊ, Διονυσίου Σολωμού, ειδικά το έργο του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» και Κωστή Παλαμά. Παραπέμπεται στο στρατοδικείο όποιος ακούει μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και απαγορεύονται οι ταινίες όπου πρωταγωνιστεί η Μελίνα Μερκούρη και η Ειρήνη Παπά.

Από το 1970 και μετά επετράπησαν που και που θεατρικές παραστάσεις με έργα αρχαίων κλασσικών, αφού προηγουμένως τα κείμενα του 5ου π. Χριστού αιώνα τα «έβλεπε» η στρατιωτική λογοκρισία." *

"Πάνω στη σκηνή, λειτουργεί η κυτταρική μνήμη των θεατρίνων ανασύροντας εμπειρίες της συντεχνίας από παλιότερες δύσκολες εποχές, όπως η δικτατορία του Μεταξά και η γερμανική κατοχή. Μία ανώδυνη φράση, γίνεται πολιτικό υπονοούμενο. Μία κίνηση του ηθοποιού, ένα κοστούμι, κάποιος ήχος, και το θέατρο μετατρέπεται σε πολιτική πράξη. Η επιθεώρηση στα καλύτερά της. Παρ' ότι το είδος συγκέντρωνε μεγαλύτερο αριθμό συντηρητικών δημιουργών, δεν άντεξε στην πρόκληση της αντίστασης από σκηνής." γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος. *

"Σαν φάντασμα θα κυνηγά αρκετούς γνωστούς ηθοποιούς και τραγουδιστές η συμμετοχή τους σ' εκείνη τη φασιστική φιέστα. Μερικοί στην πορεία φρόντισαν ν αποστασιοποιηθούν, λίγοι θα πάρουν αργότερα και αντιδικτατορικές θέσεις, αλλά οι περισσότεροι θα περάσουν στην ιστορία μ αυτό το στίγμα." *

"Ένα χρόνο μετά το πραξικόπημα, το 1968, η χούντα γιόρταζε τα πρώτα της γενέθλια, με μια φιέστα που οργανώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Την ορχήστρα της τότε ΕΙΡ διεύθυναν κατά σειρά οι Γ. Κατσαρός, Κ. Κλάβας, Τ. Αθηναίος, Τ. Μωράκης και Αν. Χατζηαποστόλου.

Τραγούδησαν και έπαιξαν σε σκετς οι Ρ. Βλαχοπούλου, Φ. Δήμας, Μαρινέλλα, Γ. Βογιατζής, Κ. Βουτσάς, Γ. Πουλόπουλος, Νινή Τζάνετ, Ν. Σταυρίδης, Ντίνος Ηλιόπουλος, Σώτος Παναγόπουλος, Τρίο Γκρέκο, Νάντια Κωνσταντοπούλου, Ρένα Ντορ, Τζένη Βάνου, Στ. Κόκοτας, Β. Μοσχολιού, Τ. Μαρούδας, Γ. Ζαμπέτας και Γρ. Μπιθικώτσης.

Όπου η αποθέωση του κιτς με εκείνες τις ανεκδιήγητες γιορτές για τα γενέθλια: το δούρειο ίππο πάνω στο πολεμικό Αβέρωφ, παρέα με μοτοσυκλετιστές της ΕΣΑ που έκαναν ακροβατικά πάνω στις μηχανές τους…

Περικλήδες, Λεωνίδες, Μεγαλέξανδροι, Σπαρτιάτες τουρλού χαρμάν με Μακεδονομάχους... και καπέλο το "πουλί" φλεγόμενο υπό τη μουσική υπόκρουση καλαματιανού που χόρευαν βλαχοπούλες…" *

Το 1970 ιδρύεται ο Οργανισμός Κρατικών Θεάτρων για τον απόλυτο έλεγχο του Εθνικού Θεάτρου, του Κ.Θ.Β.Ε. και της Λυρικής Σκηνής. Οι δικτάτορες διορίζουν τους διευθυντές και όλους εκείνους που ορίζουν την καλλιτεχνική πορεία των θεάτρων.

"Η χούντα πάλι, φρόντιζε να ανταμείβει τους ανθρώπους του θεάτρου που ήταν φίλα προσκείμενοι προς την «εθνοσωτήριον επανάστασιν». Καταργώντας το Σωματείο Ηθοποιών, δημιουργεί άλλο, χουντικό. Ο χουντικός δήμαρχος Πειραιά Σκυλίτσης παραχωρεί σε «επιχειρηματίες» ένα σωρό θέατρα. Κάποιοι από αυτούς διασώζονται ακόμα και σήμερα, κυνηγώντας ανηλεώς κάθε αγωνιστική κινητοποίηση των ηθοποιών." *

"Το Μάρτη του 1973 δίνει μια συγκλονιστική ομιλία, στο Θέατρο ΑΛΦΑ, ο καλεσμένος της ΕΜΕΠ διάσημος Γερμανός συγγραφέας Γκύντερ Γκράς. Μετά από 3 μέρες τον απελαύνουν, διαλύουν την Εταιρεία, εξορίζουν τους ιδρυτές της και κλείνουν το ΑΛΦΑ." *

Όσα έργα, με τεχνάσματα, ξεπερνούν το σκόπελο της λογοκρισίας και παίζονται, γίνονται μικρές εστίες εξέγερσης. Άνθρωποι της χούντας καταχωρούν στα κιτάπια τους όσους μπαίνουν σε "ύποπτα" θέατρα και παρακολουθούν τις παραστάσεις καταγράφοντας σε μικρόφωνα.

Φωτό:
χειρόγραφο δελτίο τύπου των φοιτητών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Νοέμβρης 1973 (από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας).

Σκίτσο του Pat Oliphant, περιοδικό Newsweek, ΗΠΑ, Δεκέμβρης 1973 (από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας).

Οι τολμηροί θεατές, των "ύποπτων" από τη χούντα, παραστάσεων, βγαίνοντας από το θέατρο, συναντούν άλλους θεατές και καταλήγουν να κάνουν μικρές πορείες στο κέντρο της Αθήνας.

Τις περισσότερες φορές διαλύονται βίαια από την αστυνομία και πολλοί συλλαμβάνονται.

Το 1970 παρουσιάζεται η επιθεώρηση των Κώστα Νικολαΐδη - Ηλία Λυμπερόπουλου "Έρχονται δεν έρχονται" από το θίασο της Ρένας Βλαχοπούλου. Με το νούμερο "Ντιρλαντά" ο Σταύρος Παράβας οδηγείται στην εξορία.

Γιώργος Σκούρτης

"Αφεθείτε στους "Νταντάδες, είναι ωραίοι.

Σαν όλους μας είναι.

Άνθρωποι με πίκρες, όνειρα, επιθυμίες,

με πίστη στη ζωή, τη ζωή που κάποιοι τους την κλέβουν."

Γιώργος Σκούρτης

Οι "Νταντάδες", το πρώτο έργο του Γιώργου Σκούρτη, παρουσιάζεται πρώτη φορά στο Θέατρο Τέχνης, το 1970, με τους Θύμιο Καρακατσάνη, Γιάννη Μόρτζο και Νίκο Μπουσδούκο, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λαζάνη και σκηνικά Γιώργου Βακαλό.

Από την παράσταση του 1982 *

Στην πρώτη φωτό εικονίζονται από αριστερά:

Γιώργος Σκούρτης, Δημήτρης Τζουμάκης, Κώστας Μεσάρης, Θύμιος Καρακατσάνης.

"Οι νταντάδες" είναι ένα έργο ορόσημο. Το ανέβασμά του επί δικτατορίας αποτέλεσε μια πράξη αντίστασης και πολιτικής, στοιχειοθετημένης, τοποθέτησης απέναντι στο καθεστώς. Επιπλέον, παραμένει πάντα επίκαιρο, όχι μόνο για το θέμα του, αλλά, κυρίως, για τον τρόπο ανάδειξής του.


από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας εκδιώχνονται από το Εθνικό Θέατρο και η Κατίνα Παξινού και ο Αλέξης Μινωτής.
Συγκροτούν δικό τους θίασο και ανεβάζουν έργα, όπως: "Ματωμένος γάμος" του Λόρκα, "Η Ήρα και το παγώνι" του Ο΄ Κέισυ, "Οι παλαιστές" του Στρατή Καρά κ.ά.

φωτό: "Ταξίδι μακριάς ημέρας μέσα στη νύχτα", του Ευγένιου Ο’ Νηλ, Εθνικό Θέατρο, 1965.

από το πρόγραμμα

"Το 1970 ιδρύεται το Ελεύθερο Θέατρο που επρόκειτο να παίξει κομβικό ρόλο στα θεατρικά πράγματα της χώρας αλλά και στην πολιτική κατάσταση.
Ο Κώστας Αρζόγλου θα συλληφθεί δυο χρόνια αργότερα ως ηγετικό στέλεχος του αντιστασιακού αυτού θιάσου, θα ανακριθεί βίαια, θα μείνει στην απομόνωση και θα κατηγορηθεί σε στρατοδίκη για τους σκοπούς του Ελεύθερου Θεάτρου." *

"Η νέα μορφή λειτουργίας της σκηνικής τέχνης έτσι όπως την ευαγγελίστηκε το Ελεύθερο θέατρο αποκρυσταλλώθηκε στις εξής κύριες παραστάσεις: Η «Όπερα του Ζητιάνου» του Τζων Γκέι το 1970 από τον Γιώργο Μιχαηλίδη, «Η Ιστορία του Αλή Ρέτζο» του Πέτρου Μάρκαρη (1971, 1972), μια παραγωγή όπου το μπρεχτικό θεατρικό μοντέλο τηρήθηκε αδιασάλευτα, η «Υπερπόντια Πτήση» και «Ραδιοφωνικό Κομμάτι» του Μπ. Μπρεχτ (1971) και η επιθεώρηση «..Κι εσύ χτενίζεσαι» των Μποστ, Γ. Σκούρτη και της ομάδας του Ελεύθερου Θεάτρου.
Μερικοί από τους ιδρυτές του θεάτρου αυτού ήταν η Άννα Παναγιωτοπούλου, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Γιώργος Κοτανίδης, ο Κώστας Αρζόγλου, ο Γιώργος Σαμπάνης, ο Νίκος Σκυλοδήμος, ο Δημήτρης Χρυσομάλλης, η Μίρκα Παπακωνσταντίνου, η Σμαράγδα Σμυρναίου, ο Μηνάς Χατζησάββας, η Υβόννη Μαλτέζου, ο μουσικός Λουκιανός Κηλαηδόνης, ο κινηματογραφιστής Λάκης Παπαστάθης και πολλοί άλλοι." *

Άλσος Παγκρατίου, Ελέυθερο Θέατρο, "Κι εσύ χτενίζεσαι" 1973 (πηγή εικόνας)

Το 1973 το Ελεύθερο θέατρο ανεβάζει την πρώτη του επιθεώρηση. Με νούμερα των Μποστ και Σκούρτη και της ομάδας.
"Κατάφεραν να περάσουν τον σκόπελο της λογοκρισίας, γιατί πολύ απλά ποτέ δεν έδειξαν ολοκληρωμένα τα κείμενα, στα οποία κάθε βράδυ πρόσθεταν κι άλλα λόγια.

Η παράσταση, με λιτά σκηνικά, τραγούδια του Λουκιανού Κηλαηδόνη και το ανεξάντλητο πνεύμα των ηθοποιών, έπιασε αμέσως, ενώ, καθώς κάποιοι από αυτούς οδηγήθηκαν στη φυλακή, προξενήθηκε μεγάλος ντόρος.

Καταρχάς, στους πολιτικοποιημένους νέους της εποχής, στους φοιτητές, και αμέσως μετά σε ένα ευρύτερο κοινό, που έτρεξε να γελάσει απενοχοποιημένα με την καυστική σάτιρα που ασκούνταν. Στο στόχαστρο, εκτός από την πολιτική, ήταν και οι μικροαστικές συνήθειες και τα τερτίπια του Έλληνα. Υπήρχαν και νούμερα που είχαν να κάνουν με την επικαιρότητα, όπως ήταν η ταινία Το τελευταίο ταγκό στο Παρίσι, που είχε απαγορευτεί για προσέβαλλε τα ήθη." *

"Κατά τη διάρκεια της χούντας, πολλοί φοιτητές είχαν ένα στέκι. Το Θέατρο Στοά, όπου μπορούσαν να εκφράσουν τα αντικαθεστωτικά αισθήματά τους, με παραστάσεις και άλλα χάπενινγκ. Πολλές φορές οι παραστάσεις κατέληγαν σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και σε πορείες στους δρόμους του Ζωγράφου. Η αστυνομία είχε βάλει για τα καλά στο μάτι τους «ταραξίες» και το θέατρο αποτελούσε μόνιμη υπηρεσιακή απασχόληση για την ασφάλεια, αλλά και τους… χαφιέδες.

Το 1973, ο σκηνοθέτης Θανάσης Παπαγεωργίου, μαζί με τους συνεργάτες του, θέλησε να ανεβάσει το έργο «Άσμα για το σκιάχτρο της Λουζιτανίας» του Πέτερ Βάις. Το έργο μιλάει για τις κακοδαιμονίες που έφερε η πολιτική των κατακτήσεων από τους Πορτογάλους στην Αφρική και την εκστρατεία του κατακτητή, για να σώσει τη χώρα από τους κακούς της δαίμονες, αλλά στην ουσία πάει να κλέψει από αυτήν ότι έχει και δεν έχει.
Ο συγγραφέας, που ήταν δηλωμένος μαρξιστής, είχε γράψει το έργο το 1967. Χρησιμοποιούσε «επικίνδυνες» λέξεις για την εποχή, όπως «επανάσταση», «ξεσηκωμός», «αντίσταση» και άλλες παρόμοιες. Έτσι, το έργο πριν ανέβει, πέρασε από λογοκρισία, όπου οι «φωστήρες» του καθεστώτος Παπαδόπουλου έκοψαν 60 στίχους από το τελευταίο κομμάτι της παράστασης. Προφανώς δεν είχαν πάρει «χαμπάρι» τι ήθελε να πει ο συγγραφέας.
Το έργο ανέβηκε με τη σήμανση «ακατάλληλον για ανηλίκους». Ο Πέτερ Βάις, όμως, που δεν ήθελε να ανέβει το έργο στην Ελλάδα των συνταγματαρχών, πείσθηκε περί της «αντίληψης» των λογοκριτών και τελικά έδωσε την άδειά του. Το βράδυ της 17ης Νοεμβρίου του 1973, παίχθηκε η τελευταία παράσταση.
Τότε, ο σκηνοθέτης Θανάσης Παπαγεωργίου και οι συνεργάτες του, ενημέρωναν τον κόσμο να βγει από άλλη έξοδο, επειδή στην κεντρική περίμενε η Ασφάλεια. Την επόμενη μέρα το έργο κατέβηκε και το θέατρο Στοά έμεινε κλειστό για τρεις εβδομάδες. Κατά ένα περίεργο τρόπο, η νέα χούντα του Ιωαννίδη επέτρεψε να συνεχιστούν κανονικά οι παραστάσεις." *

"Βάλτε το αυτί στο χώμα και ακούστε...

Η γη χτυπάει με ογδόντα σφυγμούς…

ωραίους σαν από τύμπανο...

κάτι γίνεται… κάτι γίνεται…"

(Η κραυγή της Τζένης Καρέζη στο τέλος του "Μεγάλου μας τσίρκου".)

"Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη παρουσιάζεται το 1973, μετά τα γεγονότα της Νομικής, την πρώτη δίκη των μελών του Π.Α.Κ. και το Κίνημα στο Πολεμικό ναυτικό, μετά τις "Μέρες του '36" του Θόδωρου Αγγελόπουλου και "Το προξενιό της Άννας" του Παντελή Βούλγαρη, μετά το "Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη" του Θανάση Βαλτινού, την "Ιστορία του Αλή Ρέτζο" του Πέτρου Μάρκαρη (Ελεύθερο Θέατρο), την "Πανοραμική θέα μιας νυχτερινής εργασίας" του Μάριου Πόντικα (θέατρο Στοά), και φυσικά τις "Ντάντάδες", που προαναφέραμε, μετά την έκδοση των περιοδικών "Ηριδανός" και "Η συνέχεια".
Παρουσιάζεται, δηλαδή, μέσα σε μια γενική ατμόσφαιρα ελπίδας πως τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν.

Οι λογοκριτές της χούντας, που παρακολουθούν τη γενική δοκιμή του "Μεγάλου μας τσίρκου", προειδοποιούν το θίασο πως το έργο θα είναι μια αποτυχία... Κι έχουν δίκιο να το πιστεύουν, αφού οι ηθοποιοί τούς έχουν παρουσιάσει ένα μόνο μέρος της παράστασης για να αποφύγουν τα "κοψίματα"!
Κι όταν αντιλαμβάνονται ότι κάτι "ύποπτο" σε αυτό το θέατρο, παρακολουθούν κάθε βράδυ την παράσταση, απειλούν τους συντελεστές και φυλακίζουν τους πρωταγωνιστές, Τζένη Καρέζη και Κώστα Καζάκο.

"Ιδιάζουσα περίπτωση η οποία αξίζει να αναφερθεί αποτελούν οι κύκλοι τραγουδιών Ο Δρόμος και Μίλα μου για τη λευτεριά των Μίμη Πλέσσα - Λευτέρη Παπαδόπουλου. Ο Δρόμος εκδόθηκε δισκογραφημένος τον Απρίλιο του 1969. Απέκτησε αμέσως εξαιρετική δημοτικότητα – και ευπώλητος, αλλά και ραδιοφωνικά επιτυχημένος ήταν, καθώς όλα τα τραγούδια του μεταδίδονταν συνεχώς.
Οι δυο δημιουργοί ετοίμασαν μουσικοθεατρική παράσταση με ίδιο όνομα, εμπλουτίζοντάς τη με νέα τραγούδια ίδιων προδιαγραφών που τα προόριζαν για δισκογράφηση, ως συνέχεια και συμπλήρωμα του επιτυχημένου κύκλου. Το θεατρικό έργο άρχισε να παρουσιάζεται με μεγάλη επιτυχία τον Ιανουάριο του 1970.
Κάποια, ωστόσο, από τα νέα τραγούδια, όπως το «Μίλα μου για τη λευτεριά» και το «Φεγγάρι μου φυλακισμένο», ενόχλησαν σφόδρα τους κρατούντες που έδωσαν εντολή να σταματήσουν οι παραστάσεις. Αμέσως απαγορεύτηκε και η μετάδοση από το ραδιόφωνο κάποιων από τα δισκογραφημένα τραγούδια – «Το άγαλμα» και το «Ξημερώνει Κυριακή» ήσαν δυο από αυτά – μολονότι μέχρι τότε μεταδιδόντουσαν απρόσκοπτα!
Αυτονόητα τα νέα τραγούδια δεν υποβλήθηκαν στην επιτροπή για να εγκρίνει τη δισκογράφησή τους, παρά μόνο μετά την πτώση της Χούντας. – ο κύκλος Μίλα μου για τη λευτεριά εκδόθηκε δισκογραφημένος τον Οκτώβριο του 1974." *

Ο Περικλής Κοροβέσης καταφέρνει να διαφύγει στο εξωτερικό και το 1968 σε μια πολυσέλιδη κατάθεσή του στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ενημερώνει τη διεθνή κοινή γνώμη για τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονται όσοι αντιστέκονται στη δικτατορία (στο ίδιο καταθέτει και η Κίττυ Αρσένη).
Από αυτή την κατάθεση προκύπτουν "Οι ανθρωποφύλακες", που εκδίδονται το 1969 στα γαλλικά αρχικά, ύστερα σε πολλές γλώσσες και προκαλούν αντιδράσεις από όλες τις πλευρές.
"Αυτό το βιβλίο δεν θα γραφόταν ποτέ, αν οι φιλήσυχοι και αντικειμενικοί άνθρωποι όλης της γης δεν βοηθούσαν, με την αδιαφορία τους και τη σιωπή τους, στην επέκταση και τη συνέχιση των βασανιστηρίων."

"«Ό,τι ωραίο γεννήθηκε στην Ελλάδα από καλλιτεχνικής άποψης έγινε στα χρόνια της δικτατορίας. Όλοι οι μηχανισμοί των καλλιτεχνών μπήκαν στο τούνελ της σκέψης, της ευαισθησίας, της εσωτερικής αντίστασης στη μαλθακότητα. Επαγρυπνούσαν διαρκώς και δημιουργούσαν. Αυτό ήταν το μόνο πράγμα που έτρεμε η δικτατορία», δηλώνει ο Γιώργος Διαλεγμένος.
Η περίοδος της δικτατορίας δημιούργησε τις συνθήκες για πολιτικό θέατρο στη χώρα μας. Ο Θανάσης Παπαγεωργίου του Θεάτρου Στοά, που φέτος μάλιστα κλείνει 40 χρόνια παρουσίας, θυμάται πως έξω από το θέατρο, βρισκόταν μόνιμα ένας αστυνομικός και σημείωνε σε μπλοκάκι όποιον έμπαινε μέσα.
«Ήμασταν τολμηροί», παραδέχεται ο Θανάσης Παπαγεωργίου, «το κοινό ήταν κυρίως φοιτητές, παίζαμε έργα που έκλειναν το μάτι στην εξουσία, γι’ αυτό και προέκυπταν φασαρίες. Ήμασταν υποχρεωμένοι να στέλνουμε εις πενταπλούν τα κείμενα προτού τα ανεβάσουμε κι εκείνοι μας επέστρεφαν δύο αντίτυπα λογοκριμένα, με σημειώσεις κι επισημάνσεις για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να λέμε. Βέβαια, μας έκοβαν τις λέξεις, αλλά εμείς τις αντικαθιστούσαμε με ένα βλέμμα, μια χειρονομία, έναν ήχο… Μας “υποχρέωσαν” έτσι να γίνουμε ακόμη πιο ευρηματικοί!»
Από την απελευθέρωση μέχρι το 1974 το θέατρο λειτουργούσε σε συνθήκες λογοκρισίας με παρεμβάσεις των αρχών σε συγγραφείς οι οποίοι ήταν λίγο έως πολύ ύποπτοι, συνδέεται όμως, όπως δηλώνει ο Πλάτων Μαυρομούστακος." *

Νέες ομάδες κάνουν την εμφάνισή τους. Η Μαριέτα Ριάλδη με το «Πειραματικό θέατρο» , η «Νέα Πορεία» του Γιώργου Χαραλαμπίδη, το «Ελεύθερο Θέατρο» και η ιστορική «Στοά», των Θανάση Παπαγεωργίου και Λήδας Πρωτοψάλτη.
"Όμως αλλάζει τελείως και το τοπίο της συγγραφής θεατρικών έργων. Νέοι συγγραφείς κάνουν την εμφάνισή τους. Υλικό τους, η καθημερινή ζωή και έκφρασή τους τα διδάγματα και για πολλούς οι φόρμες του θεάτρου του παραλόγου.
Μέσα στη δικτατορία, έρχονται πληροφορίες για τις τάσεις και κατακτήσεις της θεατρικής Ευρώπης και Αμερικής. Ηθοποιοί, συγγραφείς και θεωρητικοί του θεάτρου φέρνουν έναν καινούριο αέρα. Στο περιοδικό «Θέατρο» του Κ. Νίτσου δημοσιεύονται κείμενα του Μπρεχτ και του Μπερνάρ Ντορτ. Ο Γ. Χατζόπουλος με τις εκδόσεις Κάλβος εκδίδει το θεμελιώδες κείμενο για ένα λαϊκό θέατρο «Γύρω από τη Θεατρική παράδοση» του Ζαν Βιλάρ .
Η ανάγκη να ξεφύγει το Θέατρο από τη μέγγενη της χούντας, το έσπρωξε να κοιτάξει καλά έξω από τη χώρα... Και τα θέατρα γεμίζουν, όπως πάντα, στα δύσκολα!" γράφει ο Πάνος Σκουρολιάκος *

Διαβάστε: