Λουίτζι Πιραντέλο - ένας ασυγκράτητος θρήνος

Ο Πιραντέλο δεν ξοδεύει άσκοπα το κείμενό του.

Κάθε του λέξη έχει συγκεκριμένο στόχο και είναι απόλυτα απαραίτητη. Κι όλες μαζί οι λέξεις, απλές, πολλές φορές σαν από οποιονδήποτε διαλεγμένες, θίγουν ζητήματα, όπως ο κατακερματισμός του ατόμου, η πολλαπλότητα του εαυτού, η υποκειμενικότητα της αντίληψης, με τρόπο απόλυτα κατανοητά και καίριο περιγράφοντας την πολυπλοκότητα της πραγματικότητας, όπως... πραγματικά είναι!

  

    

Ο Πιραντέλο γράφει με μαεστρία.

Ανάβει το φυτίλι βάζοντας τους ήρωές του να φανερώνουν από την αρχή ουσιαστικές λεπτομέρειες, που υπόσχονται πολλά και ενδιαφέροντα, αλλά με τρόπο, αέρα και ύφος μυστήριο, που περιπλέκει κάθε στιγμή την υπόθεση και δεν αποκαλύπτει παρά μονάχα πτυχές και εκδοχές σταδιακά κρατώντας την αγωνία του θεατή μέχρι το τέλος.

 

 Τα θέματα των έργων του είναι σε μεγάλο βαθμό εμπνευσμένα από τη ζωή του.

Από τους θρύλους και τους φτωχούς της Σικελίας, από την αρρώστια της γυναίκας του, από το χαρακτήρα του πατέρα του, από το ηθικό τέλμα της εποχής του, από την προσπάθειά του να γίνει αυτό που ήθελε.

"Όταν αντικρίζουμε τον εαυτό μας, η ομαδική συνέπεια είναι ένας ασυγκράτητος θρήνος. Αυτός ο θρήνος είναι το θέατρό μου."

Το συνολικό έργο του Πιραντέλο είναι ένας θρήνος για την εξέλιξη της ζωής. Της ζωής που η κοινωνία έχει καταχωνιάσει σε στερεότυπα, εγκλωβίσει σε ελάχιστες εικόνες και προκαθορίσει σε συγκεκριμένα πλαίσια.

"Υπάρχουν οι εξωτερικές μάσκες. Μ' αυτές που γίνεται γνωστός ο άνθρωπος στους γύρω του.

Η εξωτερική μάσκα μπορεί να είναι κάτι που του έχει επιβάλει η κοινωνία,

ένα πράγμα που με χαρά θα το πέταγε από πάνω του,

αλλά η επιβολή της κοινής γνώμης επιμένει να μας το φοράει."

Οι μάσκες αυτές είναι το βασικότερο θέμα που θίγει συχνά ο συγγραφέας. Οι μάσκες που αναγκάζεται να φορέσει ο άνθρωπος πολλές φορές και τόσο περισσότερο τον καλύπτουν, όσο πιο στενά είναι τα όρια που έχει επιβάλλει η κοινωνία.

 Γεννιέται στη Σικελία, σε μια βίλα με το όνομα "Χάος", όπου η οικογένειά του έχει εγκατασταθεί για να αποφύγει την επιδημία χολέρας.

"Είμαι παιδί του χάους και όχι αλληγορικά, πραγματικά", θα γράψει.

Ο πατέρας του ασχολείται με το εμπόριο εσπεριδοειδών και τα θειορυχία.

Μεγαλώνει στο Αγκριτζέντο και σπουδάζει φιλολογία στο Παλέρμο. Εκεί εκδίδει και την πρώτη του ποιητική συλλογή "Ευθυμία του κακού", το 1889.

Το 1887 πηγαίνει στο πανεπιστήμιο της Ρώμης, αλλά, πριν την ολοκλήρωση των σπουδών του, αναγκάζεται να φύγει εξαιτίας μιας αντίθεσης με καθηγητή του.

Συνεχίζει τις σπουδές του στη Βόννη, απ' όπου δημοσιεύει τα πρώτα του άρθρα σε περιοδικό της Φλωρεντίας και γίνεται Λέκτορας της ιταλικής γλώσσας.

Το 1893, αφού έχει αρρωστήσει από διφθερίτιδα και ο αδελφός του έχει εκπληρώσει για εκείνον τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, εγκαθίσταται στη Ρώμη καλύπτοντας τα έξοδά του με τη μηνιαία επιταγή του πατέρα του.

Σιγά-σιγά μπαίνει στο λογοτεχνικό κύκλο της πόλης και απομονωμένος στη φύση γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα "Στο περιθώριο".

Το 1894 παντρεύεται την Μαρία Αντονιέτα Πολτουλάνο, κόρη συνεταίρου του πατέρα του.

Εκδίδεται η πρώτη του συλλογή διηγημάτων "Έρωτες δίχως όρια" και αρχίζει να δημοσιεύει συχνά σε εφημερίδες και περιοδικά.

   

Το 1895 γεννιέται ο γιος του, ο Στέφανος, που θα ακολουθήσει κι εκείνος το δρόμο της συγγραφής.

Το 1897 αρχίζει να εργάζεται ως καθηγητής στο Ανώτερο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο της Ρώμης, ενώ γεννιέται και η κόρη του, η Λιέπα.

Μαζί με άλλους εκδίδει το περιοδικό Ariel, όπου και δημοσιεύει το πρώτο μονόπρακτο "Ο επίλογος".

Το 1899 γεννιέται ο δεύτερος γιος του, ο Φάουστο, που θα γίνει ζωγράφος.

Το 1903 είναι μια δύσκολη χρονιά για τον συγγραφέα.

Το θειορυχείο καταστρέφεται και έχει ανάγκη από χρήματα. Αρχίζει να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα και να ζητά πια αποδοχές για τα έργα του.

Η οικονομική καταστροφή κλονίζει σοβαρά την ψυχική υγεία της γυναίκας του, όμως προτιμά να την κρατήσει σπίτι και να τη φροντίσει ο ίδιος.

Είναι η εποχή που γράφει το μυθιστόρημα "Ο μακαρίτης Ματτία Πασκάλ".

 

Με τα δοκίμιά του "Τέχνη και επιστήμη" και "Χιούμορ" παίρνει έδρα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο.
Το 1909 αρχίζει να συνεργάζεται με την εφημερίδα Corriere della sera και θα συνεχίσει ως το θάνατό του.

   

   

Το 1915 είναι μια ακόμα πολύ δύσκολη χρονιά για το συγγραφέα.

Με την κήρυξη του πολέμου της Ιταλίας στην Αυστρία και οι δυο γιοι του πάνε εθελοντές στο στρατό, ο πρωτότοκος μάλιστα αιχμαλωτίζεται, πεθαίνει η μητέρα του και επιδεινώνεται η υγεία της γυναίκας του, ενώ ματαιώνονται κάποιες παραστάσεις με έργα του.

Απογοητεύεται και σκέφτεται να εγκαταλείψει το θέατρο, όμως, με τη παρότρυνση ενός νέου και ανερχόμενου ηθοποιού, διασκευάζει ένα παλιότερο διήγημα και γράφει την κωμωδία "Σκέψου το καλά, Τζακομίνο" στη σικελική διάλεκτο.

Το 1917 έχει πια κερδίσει την αναγνώριση και η επιτυχία τον κάνει πολυγραφότατο.

Ο Πιραντέλο επιλέγει να ακολουθήσει το φασισμό και το δηλώνει. Μάλιστα, ωφελείται οικονομικά από το Μουσολίνι. Μονάχα στο τελευταίο έργο του, "Οι γίγαντες του βουνού", (που δεν ολοκληρώνει ποτέ λόγω του θανάτου του) σπάει τη σιωπή για το θέμα και αναπροσδιορίζει την άποψή του για το φασισμό και την τρόπο εμπλοκής του με αυτόν.

ακούστε το έργο "Οι γίγαντες του βουνού"

Το 1919 κι αφού έχουν επιστρέψει οι γιοι του από τον πόλεμο, ο Πιραντέλο αποφασίζει να ακολουθήσει τις συμβουλές των γιατρών και να βάλει τη γυναίκα σε αναρρωτήριο της Ρώμης.

       [Το 1914 ο Τηλέμαχος Λεπενιώτης είναι ο πρώτος που φέρνει σε επαφή το κοινό της Ελλάδας (αλλά και της Ευρώπης) με το έργο του Πιραντέλο ανεβάζοντας το έργο "Η μέγγενη".]

   

Το 1920 ο Μάριο Καμερίνι διασκευάζει το έργο "Δεν είναι τίποτα σοβαρό", φέρνοντας για πρώτη φορά τον Πιραντέλλο στη μεγάλη οθόνη.

   

Το 1921 ανεβαίνει το "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" στη Ρώμη και την επόμενη χρονιά στο Λονδίνο.

ακούστε το έργο "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα"

Από 'δω και πέρα ο Λουίτζι Πιραντέλο αναγνωρίζεται παγκόσμια με επιτυχία που συνεχίζεται ως σήμερα.

Το 1925 ο Στέφανος, ο γιος του, μαζί με άλλους νέους συγγραφείς, ιδρύει το Θέατρο Τέχνης της Ρώμης και ο Πιραντέλο αναλαμβάνει την καλλιτεχνική του διεύθυνση. Και ο θίασος γνωρίζει παγκόσμια επιτυχία μέχρι το 1928, οπότε και διαλύεται.

Το 1929 γίνεται μέλος της Ιταλικής Ακαδημίας.

Το 1934 βραβεύεται με το νόμπελ λογοτεχνίας.

Σε συνέντευξή του στον Κώστα Ουράνη δηλώνει πως θαυμάζει την Ελλάδα, πως έχει ελληνική καταγωγή, μια και κατάγεται από τη Μεγάλη Ελλάδα και πως το όνομά του είναι παραφθορά του ελληνικού Πυράγγελος.

Το έργο του "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" το εμπνέεται ως αρχαία τραγωδία: κορυφαίος του χορού είναι ο διευθυντής του θεάτρου, χορός οι ηθοποιοί και τραγικά πρόσωπα τα έξι πρόσωπα.

Στις 10 Δεκεμβρη του 1936 πεθαίνει στη Ρώμη.

Το 1946 μεταφέρονται οι στάχτες του με ελληνικό βάζο στο αρχαιολογικό μουσείο του Αγκριτζέντο και το 1949 η βίλα "Χάος" κηρύσσεται εθνικό μουσείο, όπου και θα τοποθετηθούν, οριστικά, οι στάχτες του.

Δείτε:
 "Η ηδονή της τιμιότητος"
"Έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε"
"Να ντύσουμε τους γυμνούς"
Ακούστε:
"Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα"
"Οι γίγαντες του βουνού"
"Λιολά"
"Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα"
Διαβάστε:
"Το παιχνίδι των ρόλων - Η πρόσληψη του Πιραντέλλο στην Ελλάδα", Σοφία Ιορδανίδου
"Ο διπρόσωπος Λουίτζι Πιραντέλο", Φράνκο Τζεφιρέλι

από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

"Όπως με θέλεις", σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού,
Εθνικό Θέατρο, 1955.
Φωτό:
Μαίρη Αρώνη (η άγνωστη),
Θεόδωρος Αρώνης (Καρλ Ζάλτερ).

από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

"Οι γίγαντες του βουνου", σκηνοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου,

Εθνικό Θέατρο, 1972.

Φωτό:

Ζώρας Τσάπελης (Κρόμο),

Βέρα Ζαβιτσιάνου (Ίλζε).

από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

 "Να ντύσουμε τους γυμνούς",

σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη,

Εθνικό Θέατρο, 1935.

Φωτό:

Ελένη Παπαδάκη (Ερσίλια Ντρέι),

Γεώργιος Γληνός (Γκρόττι).

από το αρχείο του Εθνικού Θεάτρου

"Η ηδονή της τιμιότητος", σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη, Εθνικό Θέατρο, 1957.

Φωτό (από αριστερά):

Λέλα Ησαϊα (Κυρία Μανταλένα), Νίκος Τζόγιας (Μαρκήσιος Φάμπιο Λόλλι), Βασίλης Διαμαντόπουλος (Άντζελο Μπαλντοβίνο), Άρης Βλαχόπουλος (παπάς της Αγίας Μάρθας).