Το μεγάλο μας τσίρκο - η παρασταση

ακούστε την παράσταση και τα τραγούδια εδώ.

Αθήνα,

Νοέμβρης 1973,

θέατρο Αθήναιον.

 "Τα βραβεία της ελευθερίας δεν πρέπει να τα κάμει ρουσφέτι."

"Ο μόνος τρόπος να μην έχουν είναι ν' αφήσομε να έχουν."

Σ' αυτές τις δυο φράσεις μπορεί περιληπτικά να αποτυπωθεί ο χαρακτήρας του έργου.

"Το μεγάλο μας τσίρκο" παραδίδει μαθήματα ελληνικής ιστορίας, από αυτά τα μαθήματα που δεν διδάσκονται στα σχολεία, που η πολιτεία άλλοτε απαγορεύει κι άλλοτε τεχνηέντως αποσιωπά.

Η παράδοση των μαθημάτων δεν είναι καθόλου ανιαρή, καθόλου "δασκαλίστικη". Κυλάει με χιούμορ, αλλά και πικρές αλήθειες. Με υπονοούμενα απαραίτητα για την εποχή του έργου, αυτονόητα του σήμερα, που σπάνια ακούγονται και, φυσικά, τραγούδια.

 "Τι κάνουμε άμα θέμε να πούμε κάτι και η κουβέντα μας δεν το χωράει; Το στριβουμε στο τραγούδι."

Τραγούδια με στίχους που από μόνοι τους καταγράφουν την ιστορία και τη σχολιάζουν, που, μαζί με τη μουσική, φέρνουν στην επιφάνεια την ανάγκη να βγεις μπροστάρης και να τραγουδήσεις ενάντια στην ανελευθερία.

Ο Ρωμιός και το Ρωμιάκι μάς ξεναγούν στην ελληνική ιστορία

Η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος, επηρεασμένοι από μία πρωτοποριακή παράσταση που έχουν δει στο Παρίσι, ζητούν από τον Ιάκωβο Καμπανέλλη να γράψει ένα θεατρικό. Ο συγγραφέας, μετά από μια μεγάλη σιωπή κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ετοιμάζει μέσα σε λίγους μήνες "Το μεγάλο μας τσίρκο".

"Όλα αυτά θα έπρεπε να ειπωθούν ρωμαίικα, ζεστά. Καθόλου φιλολογικά. Καθόλου εγκεφαλικά. Θα 'πρεπε, δηλαδή, να γραφτεί ένα έργο που να έχει μέσα του τους σπόρους της λαϊκής μας τέχνης. Εγχείρημα δύσκολο, άπιαστο σχεδόν. Χρειαζόμασταν ένα συγγραφέα με ταλέντο, πείρα και γνώση. Απευθυνθήκαμε στον Καμπανέλλη γιατί, εκτός απ' αυτά, διαθέτει κι ένα ακόμα ακριβό στοιχείο. Στα έργα του χτυπάει πυρετικά, σπαραχτικά και γνήσια ο σφυγμός αυτής της ράτσας."

Τζένη Καρέζη

  

«Όπως στη λαϊκή μας τέχνη, συνδυάστηκε κι εδώ το χοντρό γέλιο με τη λεπτότερη σάτιρα κι ο σαρκασμός για μια εθνική καρπαζιά με τη δυνατότερη εθνική ανάταση.»

Κώστας Καζάκος

«Πριν γράψω "Το μεγάλο μας τσίρκο", είχα πει πολλές φορές, σε πολλές παραστάσεις, πως ο τόπος μας μοιάζει με τον Κρόνο, το θεό που έτρωγε τα παιδιά του. Γι΄αυτό και το κείμενο αναφέρεται τόσο συχνά στον Κρόνο, γι΄αυτό τοποθετήσαμε στην παράσταση και σε κυρίαρχη θέση δυο μεγάλα φίδια.  Με πλαίσιο αυτό το τόσο παραστατικό σύμβολο ο θεατής είχε μια πρώτη ειδοποίηση για το τι θα λέγαμε.

Ιάκωβος Καμπανέλλης

Το έργο γράφτηκε για να δώσει στο κοινό που συγκεντρώνεται στο Θέατρο την ευκαιρία να εκδηλωθεί με σαφή στόχο. Προσέφερε στο θεατή τη δυνατότητα να κάνει άμεσες συναρτήσεις με την πολιτική κατάσταση. Είχαμε δικτατορία. Ήταν ανάγκη να μαζεύουμε κια να στρέφουμε εναντίον της όλες τις αρνήσεις. Ακόμα κι αυτές που  μπορούσε να κινητοποιήσει κανείς με τα γέλια και με τα χειροκροτήματα σε μια θεατρική παράσταση.»

 Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, εκτός από το κείμενο, γράφει και τους στίχους των τραγουδιών, που μελοποιεί ο Σταυρος Ξαρχάκος και ερμηνεύει ο Νίκος Ξυλούρης (κάνοντας την πρώτη του εμφάνιση στη θεατρική σκηνή). Ο Κώστας Καζάκος αναλαμβάνει τη σκηνοθεσία, ο Ευγένιος Σπαθάρης το διάκοσμο, ο Φαίδωνας Πατρικαλάκης τα σκηνικά και τα κοστούμια, η Μαρία Κυνηγού τη διδασκαλία χορού και κίνησης.

Τους ρόλους ερνηνεύουν οι: Τζένη Καρέζη, Κώστας Καζάκος, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Χρήστος Καλαβρούζος, Νίκος Κούρος, Τίμος Περλέγκας, Θάνος Παπαδόπουλος, Αριστούλα Ελληνούδη, Τάσος Λέρτας, Νίκος Γκλάβας, Λάκης Γκέκας, Ιωάννα Μουρούζη, Κίμωνας Μουζενίδης, Γιώργος Παπαδόπουλος, Βασίλης Κολοβός, Μάνια Κολανδρή, Νίκος Πόγκας, Ρήγας Αξελός, Μάνος Βενιέρης, Δημλητρης Τσοϊδάκης, Λάμπρος Μαργιόλης, Γιώργος Βερλής, Τάσος Πολυχρονόπουλος, Δημήτρης Βασματζής, Λίνα Μπαμπατσιά, Μάριος Αρβανιτάκης, Γιάννα Ανδρεοπούλου, Δημήτρης Τάγιας, Λάκης Σαμαράς, Πάρη Βασιλάκη, Ελένη Τζιούνη, Μπάκης Παρίσης, Μαίρη Λάφη, Γιώργος Δημητριάδης.

   

Το έργο παρουσιάζεται στους λογοκριτές της χούντας... ήδη λογοκριμένο, έτσι που εκείνοι λυπούνται το θίασο για τη μεγάλη αποτυχία που ετοιμάζει! Τα κείμενα παραδίδονται χωρίς σειρά και τμηματικά, ενώ άλλα έχουν γραφτεί με σκοπό να  "κοπούν" και να χρησιμοποιηθούν ως κάλυψη.

Είναι η περίοδος που η ελπίδα έχει αρχίσει να γίνεται αισθητή. Αρκετοί γνωστοί έχουν μιλήσει ανοιχτά κατά της δικτατορίας και αρκετά έργα έχουν γραφτεί με αντιχουντικά μηνύματα.

Διαβάστε περισσότερα: Το θέατρο στη δικτατορία

"Το μεγάλο μας τσίρκο" κάνει πρεμιέρα στις 22 Ιούνη του 1973, τη χρονιά της εξέγερσης, απέναντι από το Πολυτεχνείο, στο θέατρο Αθήναιον.

Σύντομα μετατρέπεται σε διαμαρτυρία κατά της δικτατορίας και οι θεατές προσέρχονται σα σε πορεία.

Το χειμώνα μεταφέρεται στο Ακροπόλ.

Το Νοέμβρη του 1973, λίγους μήνες μετά την πρεμιέρα και λίγες μέρες μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο Κώστας Καζάκος και η Τζένη Καρέζη, βρίσκονται στο σπίτι τους και, μαζί με άλλους που κρύβονται εκεί, αντιγράφουν την εκπομπή του Πολυτεχνείου, όταν χτυπάει η πόρτα.

Οι νέες και οι νέοι προσπαθούν να διαφύγουν από την ταράτσα, πηδώντας στο διπλανό διαμέρισμα του Ντίνου Δημόπουλου. Είναι οι άντρες της αφάλειας, που συλλαμβάνουν την Καρέζη. Αργότερα συλλαμβάνουν και τον Καζάκο και το θέατρο κλείνει.

Η βία που τους ασκείται στην ΕΑΤ ΕΣΑ είναι ψυχολογική: ακούν και βλέπουν από τις χαραμάδες τους βασανισμένους, η Καρέζη κρατείται σ' ενα τεράστιο δωμάτιο γεμάτο με μηχανισμούς βασανιστηρίων.

Το Δεκέμβρη οι δυο θιασάρχες αφήνονται ελεύθεροι και το θέατρο ανοίγει ξανά.

Στην αυλαία της πρώτης τους παράσταση μετά την απφυλάκισή τους, ζουν ένα πολύ συγκινητικό περιστατικό. Στο τέλος, οι θεατές τους ραίνουν με κόκκινα γαρύφαλλα, που έχουν φέρει κρυμμένα σε σακάκια και τσάντες!

Τα συνθήματα του έργου γίνονται συνθήματα των εξεγερμένων του Πολυτεχνείου. Το θέατρο γεμίζει με τραυματίες, μόλις αποφυλακισθέντες και βασανισμένους που σπεύδουν να δουν την παράσταση, αλλά και με ανθρώπους της χούντας, που καταλαβαίνουν πια πως κάτι πολύ επικίνδυνο τους διέφυγε! Καταγράφουν τις σκηνές στις οποίες οι θεατές χειροκροτούν, "κόβουν κίνηση" και μεταφέρουν τις πολύτιμες πληροφορίες στους ανωτέρους τους, που με τη σειρά τους απειλούν τους συντελεστές της παράστασης.

Την ίδια χρονιά η παράσταση ηχογραφείται σε ένα διπλό δίσκο.

Τον Ιούλη του 1974, μετά την πτώση της χούντας, ο Καμπανέλλης εμπλουτίζει με επίκαιρα κείμενα το έργο και "Το μεγάλο μας τσίρκο 2" παρουσιάζεται πανηγυρικά σε μια παράσταση - υποδοχή των εξόριστων και ύστερα περιοδεύει σε όλη την Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Θεσσαλονίκη μόνο το παρακολούθησαν 49.000 θεατές!

Το χειμώνα του 1976 "Το μεγάλο μας τσίρκο" περιοδεύει στους μετανάστες της  Δυτικής Γερμανίας και παρουσιάζεται σε 65 πόλεις και χωριάς της.

Υπολογίζεται ότι συνολικά παρακολούθησαν το έργο περισσότεροι από 550.000 θεατές!

διαβάστε:
Ρεζιλίκια! - απόσπασμα από Το μεγάλο μας τσίρκο
Θέατρο Τζένη Καρέζη

ακούστε:
Το μεγάλο μας τσίρκο - η παράσταση