Η αφήγηση μοιάζει πως είναι η πρώτη μορφή θεάτρου

 Έστειλα με e-mail τις ερωτήσεις μου στην Αγνή Στρουμπούλη κι εκείνη μου έστειλε τις απαντήσεις της.

ΘΕΑΤΡΟ: Θέατρο - Αφήγηση, ηθοποιός - αφηγητής: συγγένειες, ομοιότητες, διαφορές

ΑΓΝΗ ΣΤΡΟΥΜΠΟΥΛΗ: Η Αφήγηση μοιάζει πως είναι η πρώτη πρώτη μορφή θεάτρου: ένας άνθρωπος στέκει απέναντι σε άλλους ανθρώπους και απευθύνεται σ' αυτούς με το λόγο και με το σώμα - εκφραστικότητα σώματος. Αργότερα γίνονται δύο και δημιουργείται ο διάλογος και σιγά σιγά αυτξάνεται ο αριθμός και τα στοιχεία που "ντύνουν" την παράσταση.

Αν και πολλές φορές σήμερα ο Αφηγητής Παραμυθιών νοιώθει την ανάγκη να προσθέσει στοιχεία - μουσική, ειδικό ρούχο, σκηνικά αντικείμενα, κούκλες κουκλοθεάτρου, κλπ. - για να "πλουτίσει" την παράσταση του και να "ανταγωνιστεί" το θέατρο, νομίζω ότι η Αφήγηση Παραμυθιών είναι και πρέπει να παραμείνει μία τέχνη ταπεινή. Δηλαδή, με άκρα λιτότητα συμπληρωματικών στοιχείων, αλλά με πολλή δουλειά, να καταφέρει ο Αφηγητής να γίνει "διαφανής", για να τον διαπεράσει η ιστορία και να φτάσει στο κοινό.

Θ.: Με την αφήγηση συνδέεστε με το άγνωστο παρελθόν, με την συγγραφή; Με το άγνωστο, πολύ μακρινό μέλλον και τους ανθρώπους του; Και είναι αυτό παρηγορητικό, λυτρωτικό;

Α.Σ.: Συχνά λέω ότι τα Παραμύθια είναι ένα πυκνό σώμα μνήμης. Η μνήμη ως διαρκές παρόν, ως τρόπος διήθησης της εμπειρίας χωρίς χρονικές τομές: παρελθόν - παρόν - μέλλον. Άλλωστε τί αντίκρισμα έχουν αυτοί οι διαχωρισμοί στα αισθήματα μας; Είναι ανύπαρκτοι.

Από τη στιγμή λοιπόν που μοιράζεσαι, δια της αφήγησης Παραμυθιών, μία τέτοια εμπειρία, ή με άλλα λόγια κολυμπάς σε αυτή την αλήθεια, ζεις τον εαυτό σου και τα αισθήματα σου έξω από αυτή τη διάσπαση, παρηγορείσαι. Γιατί τι σε κάνει απαρηγόρητο; Ο αποχωρισμός - της γέννας και του θανάτου - Και κάθε είδους εμπειρία που τον ανακαλεί.

Θ.: Ήταν μία φορά ένας άνθρωπος που έχασε το ταίρι του. Στενοχωρήθηκε τόσο πολύ που έχασε και τη μνήμη του. Ποιό παραμύθι θα του ιστορούσατε;

Α.Σ.: Νομίζω πώς θα καθόμουν αντικριστά του σιωπηλή. Σιωπηλή και θα τον κοίταζα. Μάλλον θα άπλωνα το χέρι μου και θα τον άγγιζα. Και πιστεύω ότι αυτοί οι δύο δρόμοι της αφής και του βλέμματος, θα φερναν τις λέξεις. 

Θ.:  Σαν κλείσει ο κύκλος και βρεθούμε δίπλα δίπλα, φοβάστε ότι κάποιο ορμητικό κύμα θα τον διαλύσει;

Α.Σ.: Αν ξεκινάς από μια δική μου φράση, λέω ακριβώς το αντίθετο. ότι δηλαδή, το δίπλα δίπλα και ιδιαίτερα στο σχήμα του κύκλου, μας κάνει πολύ δυνατούς να αντέξουμε τα κύματα και τους κραδασμούς που δημιουργούνται κατά την Αφήγηση.

Θ.: "Όλο και περισσότερο καταλαβαίνω πως κοχύλι είμαι, που περνούν από μέσα του αιωνόβιοι ήχοι, κουρέλια εμπειριών, και ζητούν να τα φέρω, γι' άλλη μια φορά στο φως της ημέρας.", γράφετε. 

Κι ο Γιώργος Σεφέρης στο Η μερολόγιο καταστρώματος: "Ταξίδευε σ' άκρες ιωνικές, σ' άδεια κοχύλια θεάτρων."

Πώς περνούν μέσα σας οι τέχνες; Φιλτράρονται από τα παραμύθια;

Α.Σ.: Τα κοχύλια βέβαια του Σεφέρη είναι μια εικόνα, όπως ακριβώς το σχήμα των Αρχαίων Θεάτρων. Το δικό μου κοχύλι είναι η μεταφορά στο αντικείμενο, που ο πολύς χρόνος και η πολλή θάλασσα που πέρασαν από μέσα του, το 'καναν να αντηχεί το μουρμουρητό της θάλασσας και της αρμύρας. Πιστεύω ότι τα παραμύθια είναι ένα βλέμμα στα πράγματα. Όλα είναι εδώ, εξαρτάται από το βλέμμα που έχουμε για κάθε τι ώστε να του επιτρέψουμε να μας αποκαλυφθεί.

Είναι αρκετά χρόνια που ξεδιψώ και λούζομαι με τα παραμύθια, οπότε, ναι, γίνονται ένα είδος φίλτρου-όπως λες, βλέμματος σε κάθε τι άλλο. Άλλωστε τα συγγενή πράγματα συναντιώνται. Κι αγαλλιάζουν με τη συνάντηση.

Θ.: Πού θα βρει καταφύγιο ένα άστεγο παραμύθι;

Α.Σ.: Νομίζω ότι στο πρώτο στενό το περιμένει η στέρηση: η ιδανική συνθήκη για ν΄ακούσομε, να λάβομε.

Θ.: "Ελάτε να πούμε ψέματα πέντε σακιά γιομάτα. Ψέματα κι αλήθεια, έτσι είν' τα παραμύθια."

Υπάρχουν καλά ψέματα και κακές αλήθειες;

Α.Σ.: Ας πάμε πέρα απ' το καλό και το καό. Πόσο πολύ παιδευόμαστε μ' αυτά τα απόλυτα σχήματα... Υπάρχει το ωραίο [ώριμο, στην ώρα του] και το άσχημο [ασχημάτιστο, χωρίς μορφή], το αρμονικό και το αταίριαστο, το γνήσιο και η επίφαση κ.λ.π.

Το ελάτε να πούμε ψέματα... είναι το παιχνιδιάρικο αναποδογύρισμα, η αυτοαναίρεση που κάνει το παραμύθι, για να σου σπάσει τις αντιδράσεις... Μην ανησυχείς, φίλε, δεν θα διαπραγματευτούμε την Αλήθεια... Ψέματα θα πούμε, χαζομάρες, έλα, άφησε απ' έξω τη σπουδαιοφάνεια και τις άμυνές σου...

Θ.: Ποιο θεατρικό έργο θα θέλατε να αφηγηθείτε;

Α.Σ.: Τα θεατρικά έργα είναι για να παίζονται. Παραμύθια αφηγούμαι.

Θ.: "Όλα έχουν λέξεις για να ειπωθούν, γίνονται! Αλλά οι φοβέρες και οι πειθαρχίες φροντίζουν να μας αποκόψουν από την πηγή της αυθεντικής ζωής που είναι η Φαντασία.", λέτε.

Φαντασία στην εξουσία, λοιπόν;

Α.Σ.: Δεν μου λες, τώρα θα μιλήσουμε με συνθήματα; Κι αν πολύ το θέλεις, ναι, ας αφήσουμε να μας εξουσιάσει η Φαντασία. Θα δίνει, πάντα, άλλες δυνατότητες στη μιζέρια μας.

Θ.: Περιπλανηθήκατε στην ιστορία του κόσμου μέσα από τους λαϊκούς μύθους. Ποια εικόνα σχηματίσατε για τον άνθρωπο;

Α.Σ.: Είμαστε ένα τραγικό πλάσμα που σπάει κάθε τι, γιατί για να το καταλάβει πρέπει να το βλέπει απ' την καλή κι απ' την ανάποδη. Αυτά τα φοβερά ζεύγη των αντιθέτων που διασπούν την κάθε στιγμή, ποτίζοντάς την με αμφιβολία ή αποστεγνώνοντάς την, αν προσεταιριστούμε τη μια πλευρά. Οπότε ας διαστείλουμε το αίσθημά μας, την καρδιά μας, να την ξεχειλώσουμε, μπας και χωρέσουμε περισσότερη ζωή ζωή, κι όχι θανατίλα ζωή. Αμήν.

Θ.: Ευχαριστώ για την άμεση ανταπόκριση κι εύχομαι να είστε πάντα δίπλα δίπλα με τη φαντασία.

διαβάστε:

Αγνή Στρουμπούλη, αφηγήτρια λαϊκών μαγικών παραμυθιών

Γιατί λέω παραμύθια